آیین دادرسی کیفری

نحوه اعمال واکنش جامعه در برابر پدیده مجرمانه در آیین دادرسی کیفری مشخص می گردد، آیین دادرسی کیفری به عنوان پل ارتباطی میان جرم و مجازات ، به تنظیم واکنش جامعه می پردازد.
اهداف آیین دادرسی کیفری :

آیین دادرسی کیفری دو هدف را دنبال می‌کند .

۱- اعاده نظم لطمه دیده از جرم از طریق سازمان دهی نهادهای عدالت کیفری.

۲- حفظ حقوق و آزادی های اساسی افراد از طریق تنظیم واکنش جامعه در برابر بزهکاری.

آیین دادرسی کیفری تابع اصولی است که بر قواعد و مقررات آن حاکمیت دارند این اصول ،اصول کلی دائمی و الزام‌آور هستند که بنیان یک دادرسی صحیح و قانونی را تشکیل می دهند که در سه مرحله تصویب ، تفسیر و اجرای مقررات آیین دادرسی کیفری باید رعایت گردند مانند اصل برائت، اصل تاسیس دادگاه به موجب قانون ، استقلال و بی طرفی دادگاه ، اصل علنی بودن دادرسی ، رعایت حق دفاع طرفین و برخورداری از امکانات برابری جهت دفاع .

موارد ۲ تا ۷ قانون آیین دادرسی کیفری بر اصل قانونی بودن آیین دادرسی کیفری اشاره دارد:
ماده ۲ : اصل قانونی بودن دادرسی کیفری
ماده ۳: اصل استقلال و بی طرفی دادگاه و قسمت دوم ماده ۳ اصل رسیدگی فوری به جرایم
ماده ۴: اصل برائت و اصل عدم جواز و ورود به حریم خصوصی اشخاص قسمت دوم ماده ۴ رعایت حقوق طرفین
ماده ۵: اصل لزوم آگاهی متهم از اتهام و ادله آن در اسرع وقت از ترافعی بودن رسیدگی از ویژگی‌های دادرسی اتهامی است بر مبنای این اصل دادرسی با حضور طرفین صورت می‌گیرد و شاکی و مشتکی عنه هردو از دفاعیات و ادله یکدیگر آگاه هستند
ماده ۶: اصل لزوم آگاهی متهم ، بزه دیده، شاهد و سایر افراد ذیربط از حقوق خود ، رعایت حقوق طرفین یا متهم محوری
ماده ۷ : اصل رعایت حقوق شهروندی
اصل رسیدگی فوری به جرائم به جهت رعایت عدالت کیفری می باشد چون ممکن است با مرور زمان ادله ، شواهد و یا متهم از بین برود.

ویژگی نظام های آئین دادرسی کیفری :

شیوه رسیدگی در نظام اتهامی :

نظام اتهامی قدیمی ترین شیوه ی رسیدگی به دعاوی است و در حال حاضر با تغییراتی در کشور های آمریکای شمالی ، کانادا و انگلیس حاکم است.

۱- لزوم طرح شکایت بزه دیده (بزه دیده شخصی است که به دنبال رویداد یک جرم به آسیب بدنی ، روانی ، درد و رنج عاطفی ، زیان مالی یا آسیب اساسی به حقوق بنیادی خود دچار شده باشد) برای محاکمه و مجازات متهم وجود داشت و جامعه حقی مستقل از بزه دیده برای خود قائل نبود و مجازات ها جنبه جبران خسارت داشت

۲- دادرسی علنی بود یعنی افراد جامعه نیز غیر از طرفین دعوی می‌توانستند جریان رسیدگی را از نزدیک مشاهده کنند.

۳- محاکمه در این نوع دادرسی شفاهی بود و طرفین دعوی اظهارات خود را به صورت شفاهی بیان می‌کردند.

۴- یکی دیگر از ویژگی‌های نظام اتهامی ترافعی بودن آن بود که شاکی و متهم در جایگاه خواهان و خوانده قرار داشتند و اظهارات خود را توامان نزد قاضی عنوان می‌کردند و تمام تحقیقات و ادله توسط طرفین دعوی انجام می شد و طرف دیگر نیز به ارائه دلایل برای مبری کردن خود می پرداخت.

۵- قضات در این نوع دادرسی متخصص نبودند و مانند مردم جامعه نظاره گر دعوی بودند.

معایب نظام اتهامی :

۱- منع قاضی از تحصیل دلیل تحصیل نظر لغوی به معنای به دست آوردن است و دلیل نیز برای اثبات کردن امری آورده می شود.که در نتیجه ممکن بود قاضی حکم صادر نماید که منافع اجتماعی به خوبی تامین نشود.

۲- امکان طرح دعوای واهی علیه فرد بیگناه وجود داشت که این معایب باعث ظهور نظام دادرسی تفتیشی شد.

 

نویسنده : علیرضا رزاق : کارشناس حقوقی

درصورت سوال در مورد این مطلب و یا نیاز به وکیل کیفری با موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد در تماس باشید.