به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی: نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است. یعنی ابوین مکلف به حضانت می باشند و همچنین حق سرپرستی برای این دو می باشد. حق تقدم پدر و مادر در سرپرستی از فرزند پس از انحلال نکاح نیز باقی می ماند. و این گونه نیست که پس از جدایی زن و شوهر، دادگاه اختیار کامل داشته باشد تا سرپرستی طفل را به هر کدام که میخواهد یا به ثالث واگذار نماید.
شرایط حضانت فرزند توسط مادر ، حضانت فرزند دختر ، سرپرستی فرزند پسر
بعد از انحلال نکاح حضانت دختر و پسر تا سن ۷ سالگی با مادر است و پس از آن با پدر می باشد در صورتی که بعد از سالگی طفل در خصوص سرپرستی اختلاف حاصل شود مبنی بر اینکه پدر صلاحیت حضانت ندارد دادگاه با رعایت مصلحت کودک در این مورد تعیین و تکلیف مینماید.
حضانت فرزند بعد از فوت پدر
حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر استمگر اینکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد. بنابر این در صورت فوت پدر، با بودن جد پدری یا وصی همراه با مادر، نگهداری با مادر خواهد بود.
به موجب ماده ۱۱۷ قانون مدنی: اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت طفل با پدر خواهد بود.
شوهر کردن مادر به دیگری حق تقدم او را نسبت به پدر از بین می برد و پس از فوت پدر حضانت در هر حال با مادر است مگر اینکه ثابت شود سرپرستی طفل توسط مادر خلاف مصلحت طفل است. لازم به ذکر است منظور از مجنون در ماده فوق الذکر، جنون دائمی و ادواری می باشد.
هیچ یک از پدر و مادر حق ندارند از حضانت طفل در مدتی که با آنها می باشد امتناع نماید، در صورت امتناع ، دادگاه هر یک از ابوین که حضانت بر عهده اوست را الزام به حضانت بر عهده اوست را الزام به حضانت می کند و اگر الزام ممکن نشد، نگهداری را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت کرده باشد به خرج مادر تامین میشود.
حضانت فرزند در صورت فوت پدر و مادر
بنا بر نظر اقوی، در صورت فوت پدر و مادر سرپرستی از طفل با ولی قهری او یعنی جد پدری است و بعد از او با وصی منصوب از طرف جد پدری است و بعد از وصی یا قیم منصوب از طرف دادگاه است.
