شرط نتیجه

شرط نتیجه📎

چنانچه شرطی که در ضمن قرارداد آمده است . شرط نتیجه باشد و قرارداد اصلی ، ضمن اقاله و یا متضنع شود ، شرط نتیجه نیز اصولا از بین خواهد رفت . به عنوان مثال ضمن عقد بیع خانه ( شرط، ضمن شرط ضمن کلیه واژه برای شرط است .) فروشنده خریدار را وکیل در تنظیم سند رسمی نمود یا خریدار خانه خود را به فروشنده اجاره داد .یا اینکه فروشنده //خود را به خریدار هبه نمود، و مانند آن.

سپس عقد بیع، فسخ یا اقاله و یا متضنع شد. بااین انحلال قرارداد اصلی آن وکالت، یا اجاره و یا همه نیز از بین خواهد رفت . و به عنوان مثال ، مستاجر باید، مال مورد اجاره را به موجر برگرداند. و موجر نیز دیگر حقی جهت دریافت اجاره بها از آن نخواهد داشت .انحلال قرارداد انحلال شرط نتیجه (حتی اگر لازم باشد .) جز در وقف نکاح و ضمان نقل از بین نمی رود.

 

شرط نتیجه ، وقف ، نکاح ، و ضمانت انتقالی

۲ – چنانچه وقف ، نکاح ، و ضمانت انتقالی، به صورت شرط نتیجه در آمده باشد و سپس قرارداد اصلی از بین برود ،( انحلال ) و این شرط نتیجه از بین نخواهند رفت و به قوت خود باقی می باشند . زیرا از بین رفتن وقف و نکاح با انحلال قرارداد اصلی، غیر خلاف تنظیم عمومی باشد و از بین رفتن ضمانت نیز به زیان شخص ثالثی است که از پرداخت بدهی ، بری شده است .

 

مانند این که ضمن عقد بیع خانه ، فروشنده اتومبیل خود را برای خریدار و فرزندان خریدار، و یا برای فقرا وقف نموده باشد یا فروشنده و خریدار خود را زن و شوهر اعلام کرده باشند و یا اینکه خریدار از فلان بدهکار فروشنده ضمانت کرده باشد و پذیرفته باشد که آن بدهکار از پرداخت بدهی بری باشد و خریدار بدهی او را به فروشنده بپردازد.

ولی در مورد وثیقه و ضمانت تضامنی که محض انحلال قرارداد، ضمانت تضامنی و وثیقه هم از بین خواهد رفت و شرط نتیجه باطل می شود. اگر ضمانت تضامنی و یا وثیقه به صورت شرط نتیجه آمده باشد سپس قرارداد اصلی فسخ یا اقاله و یا منتسخ شود ، ضمانت تضامنی ، یا وثیقه نیز از بین خواهد رفت. مانند اینکه، ضمن عقد بیع خانه ، خریدار از فلان بدهکار فروشنده ، به صورت ضمانت تضامنی، و یا وثیقه نیزاز بین خواهد رفت .

 

شرط نتیجه

 

شرط نتیجه و شرط فعل

مانند اینکه ، ضمن عقد بیع خانه ،خریداراز فلان بدهکار فروشنده ،به صورت تضامنی ضمانت کرده باشد. یا اینکه خریدار اتومبیل خود را در وثیقه فروشنده گذاشته باشد که اگربه عنوان مثال، تاثیر انحلال قرارداد بر شرط ( فعل – نتیجه – // ) م ۲۴۶ :
اگر شرطی که در ضمن قرارداد آمده است ، شرط فعل مادی باشد( مثبت ) و هنوز اجرا نشده باشد، و قرارداد اصلی فسخ یا اقاله و یا متضنع شود دیگر اجرا نخواهد شد . و اگراجرا شده باشد مشرط علیه برای گرفتن اجرت المثل کارا انجام داده به مشرط له مراجعه خواهد نمود.

مثلا زمان قرارداد بیع فروشنده برخریدار شرط تعمیر ماشین یا تدریس درس ریاضی نموده است .و بعد از انجام شرط قرارداد به دلیلی مانند خریدار ضمن یا اقاله منحل شده است . خریداری برای گرفتن اجرت المثل کار را انجام داده شده فروشنده مراجعه می‌کند.

 

شرط نتیجه و شرط فعل در وکالت

۲ – اگر این شرط فعل ماده مثبت به سود شخص ثالث باشد و شرط اجرا شده باشد، باز هم مشرط علیه برای گرفتن اجرات مثل به مشروط له مراجعه می کند . شخص ثالث و اگر هنوز اجرا نشده باشد و قرارداداصلی فسخ و یا متضنع شود ، مشروطه علیه دیگر آن را اجرا نخواهد کرد.

ولی اگر قرارداد اقاله شود مشروط علیه نخست ، باید شرایط را اجرا کند، و سپس برای گرفتن اجرت المثل به مشروطه له مراجعه نماید مانند اینکه ضمن قرارداد بیع ، ، فروشنده ( مشروط له ) بر خریدار( مشروط علیه ) شرط کند که برادر فروشنده ، تدریس درس ریاضی نماید.

۳ – اگر قرارداد اصلی مانند قرارداد اجاره ، یا پیمانکاری مستمر باشد، و اجرای آن به صورت فوری ، در طول زمان باید باشد قرارداد پس از اجرای بخشی از آن منحل می شود ، و شرط فعل مادی ضمن قرارداد نیز، اجرا گردیده باشد ، ارزش شرط انجام یافته و عوض دریافتی ، توسط مشروط له در برابر هم قرار می‌گیرد.

 

و تعدیل عوض در قبال انجام شرط مورد محاسبه قرار خواهد گرفت. مثلا ضمن قرارداد اجاره، موجر و مستاجر شرط نموده بود که ماشین او را تعمیر کند و موجر به واسطه انجام این کار به مستاجر در اجاره بها تخفیف داده بود. مثلا اجاره‌بهای واقعی خانه ی مورد اجاره ماهیانه دو میلیون بود ولی موجر، با مستاجر توافق نمود که از او ماهیانه یک میلیون پانصد تومان دریافت کند و قرارداد اجاره بعد از ۶ ماه به هم خورد.

در اینجا مستاجر برای گرفتن تعمیر اجرات المثل ماشین که مثلا ۱۰ میلیون بود به موجر مراجعه می‌کند. موجر نیز برای مدت ۶ ماه اجاره ،۳میلیون به مستاجر تخفیف داده شده به مستاجر.
شرط دادن متاهن یارهن به صورت شرط فعل (طبق ماده ۷۹۱ ،۳۷۹، ۲۴۳، ۲۴۲، ۲۴۱)

در این مواد فرض هایی زیر قابل تصور است:

۱ – ضمن عقد بیع زمین برای خریداری که بابت ثمن بدهکار است شرط شده است، که جهت پرداخت بدهی ، ضامنی به فروشنده معرفی کند که آن شخص ضامن پرداخت ثمن عهده‌دار شود . یا مالی( کلی ) به عنوان وثیقه معرفی کند که در رهن که در رهن فروشنده باشد تا اگر بدهی اش را نپرداخت فروشنده از طریق آن مال طلب خود را وصول کند .

در این دو فرض اگر خریدار شرط انجام انجام نداد، فروشنده یعنی مشروط له، می تواند قرارداد بیع زمین را فسخ کند (قابل نیابت در به محاکم نیست ) م۲۴۳
۲ – در همان مثالی که در بالا گفتیم برخریدار شرط شده که مالی معین را که در مالکیت و تصرف او (مال معین ) مانند فلان اتومبیل جهت تضمین پرداخت ثمن به عنوان وثیقه به فروشنده بدهد.

ولی از انجام این شرط خودداری می‌کند .در این حالت مشروط له نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند.( موجب مدت معین است ) بلکه از طریق دادگاه او را //به وثیقه دادن آن می نماید.( قابل نیابت است ) و حاکم سند وثیقه را امضا می کند . ماده ۲۴۳
۳ – اگر در همان مثال بالا که گفتیم توافق شده باشد که خریدار، بابت وثیقه فلان مال معین خود مانند اتومبیلش را در وثیقه فروشنده بگذارد .

شرط نتیجه

 

 

ولی قبل از اجرا شرط به وثیقه دادن آن اتومبیل در اثر حادثه مانند تصادف و آتش‌سوزی و امثال آن نابود یا معیوب شود ،فروشنده یعنی مشروط له فقط می‌تواند قرارداد بیع را فسخ کند (م۲۴۰) و اگر این نابودی وثیقه که در مثال ما اتومبیل بود، بعد از اجرای شرط یعنی به وثیقه گذاشتن آن باشد، هیچگونه تأثیری بر روی قرار ندارد و نمی تواند قرارداد را فسخ نمود چون فعل انجام شده است حالا مهم نیست که بعدا نابود شده است.

در فرض مثالی که گفتیم ، فروشنده بر خریدار به عنوان مشروط علیه شرط کرده است که مال معین مطلق به شخص ثالث را در وثیقه طلب او بابت ثمن بگذارد.
مثلاً خریدار برادرش را راضی کند که اتومبیل خود را در وثیقه فروشنده بگذارد. برادر خریداریعنی شخص ثالث تعهدی به انجام این کار ندارد و اگر انجام نداد مشروطه له می تواند قراردادبیع فسخ کند.( ماده ۲۴۰)

 

   فلان بدهکار فروشنده بدهی اش را به فروشنده نپرداخت ،او آن را به فروغ بفروشد و طلب خود را وصول کند.( ضمانت ضمن ذمه )

    نکته :اگر شرط نتیجه ، ضمن قرارداد اسراء شخص ثالثی باشد ، شخص ثالث از پرداخت بدهی ، بری خواهد شد و بعد از انحلال قرارداد اصلی مشروط علیه برای گرفتن معادل مبلغ ابراء شده به مشروط له مراجعه خواهد نمود. مانند این که ضمن عقد اجاره خانه ، مستاجر، فلان بدهکاران را به درخواست موجر،  از پرداخت مبلغ ۱۰ میلیون بدهی ابراء کند و سپس قرارداد اجاره به دلیلی مانند غبن فسخ شود. در اینجا ،مستاجر برای گرفتن مبلغ ۱۰ میلیونی که ابراء نموده بود ، به موجر مراجعه خواهد کرد.

 

     نکته : اگر طلبکار ، بدهکار را از پرداخت دین ناشی از همان قرارداد بری نماید ، پس قرارداد اصلی ، از بین برود، طلبکار مبلغی به شخص بدهکار نخواهد پرداخت ، زیرا ابراء اسقاط بدهی می باشد . بعنوان مثال ضمن عقد اجاره یک خانه  موجر مستاجر را از پرداخت اجاره بها بری می نماید فرضا خانه را به مدت یک سال در قبال مبلغ ۱۲ میلیون اجاره بها اجاره می دهد و ضمن همان قرارداد،  مستاجر را نیز بری می کند .

 

    چنانچه این قرارداد  اجاره با توافق دو طرف اقاله شود ، مستاجر باید خانه ی مورد اجاره را به موجر برگرداند. ولی موجر اجاره‌بهای به مستاجر بر نخواهر گرداند . زیرا مبلغی از او نگرفته بود .طبق نظر کاتوزیان به معنی اسقاط است و پرداخت از اول صورت نگرفته ولی طبق نظر مشهور به // پرداخت است که پرداخت را برمیگردانیم به اصیل.

 

    نکته : اگر زمان یک قرارداد ،که دو نفر با یکدیگر بستند یکی از آنها که از قبل از آن نظر دیگر طلبکار از دیگر طلبکار بوده است ، طلب خود را ابراء کند سپس قرارداد اصلی، به دلیل به هم بخورد طلبکار  برای گرفتن معادل  مبلغ ابراء شده  به بدهکار مراجعه خواهد نمود. هرچند، ابراء به هم نمی‌خورد .این دین ناشی از همان قرار داده نیست.

 

   به عنوان مثال موجرخانه خود را به مستاجر به مدت یکسال ومبلغ ۱۲ میلیون اجاره بها ،اجاره میدهد. و ضمن همان قرارداد اجاره موجر مستاجر را از پرداخت طلب ۵ میلیونی که از او بابت خسارت وارد برخودرو  داشته است . ابرا ء می نماید. سپس قرارداد اجاره به دلیل مانند اقاله ،یافسخ از بین می‌رود . در این فرض ، ابرا ء از بین نخواهد رفت .ولی موجر ، به واسطه قرارداد اجاره را ابراء نموده و زیان دیده است ، برای معادل مبلغ ابراء  شده که با ۵ میلیون است به مستاجر رجوع می‌کند.

 

    اگر شرط نتیجه ، ضمن قرارداد ، انحلال و از بین رفتن قرارداد دیگری باشد ، سپس قرارداد  اصلی بهم بخورد ، آن شرط نتیجه ، از بین نخواهد رفت و آن قرارداد دیگری که با شرط نتیجه ، از بین رفته بود ، برای همیشه از بین رفته است . مانند اینکه ضمن عقد بیع زمین ، فروشنده و خریدار ، فلان قرارداد اجاره ای اتومبیل را با یکدیگر داشته اند اقاله کند .

    در این موارد ، چنانچه قرارداد بیع زمین ، بهم بخورد ، اقاله یا عزل از بین نخواهد رفت . و ان وکیل برای همیشه عزل شده و یا آن قرارداد اجاره برای همیشه اقاله گشته است . ( تمام شده محسوب می شود )

( همین که شرط نتیجه شده آن قرارداد هم اقاله از بین رفت و دیگر بر نمی گردد. )

شرط حقوقی ، از بین نمی رود با انحلال قرارداد اصلی ولی شرط فعل منفی از بین می رود .( فقط شرط فعل حقوقی مثبت از بین نمی رود .

      اگر شرط فعل حقوقی ، ضمن قرارداد آمده باشد ، انحلال آن منعقد اصلی ( قرارداد ) تاثیری بر روی شرط فعل حقوقی اجرا شده شد و اگر شرط اجرا شده ندارد. و انحلال آن شرط ، تابع نظامات  خاص آن عمل حقوقی می باشد . به عنوان مثال . ضمن عقد بیع خودرو ، فروشنده برخریدار ، شرط کرد ، که فلان زمینش را به او اجاره دهد .

خریدار به شرط ، عمل کرده وزمین را اجاره داده فروشنده بر خریدار ، شرط کرده ، که فلان زمینش را به او اجاره دهد . خریدار به شرط عمل کرده و زمین را اجاره داده است . سپس عقد بیع خودرو ف به دلیلی مانند غبن ، فسخ شده و یا با توافق دو طرف اقاله گردیده است در این حالت اجاره بهم نمی خورد و انحلل اجاره فقط از طریق فسخ یا اقاله آن امکان پذیر است . زیرا اجاره عقدی لازم است . ( کاری به قراردا اصلی نداریم )

    مثال دیگر آن است که ضمن عقد اجاره خودرو ، موجر بر مستاجر شرط نموده ، که به او جهت فروش فلان آپارتمان متعلق به مستاجر ، وکالتی داده شود و او وکیل مستاجر ، در فروش آپارتمان گردد .سپس عقد اجاره ، به دلیلی مانند غبن فسخ شده است در اینجا گویی مستاجر به موجر جهت فروش آپارتمان وکالت داده باشد ، این وکالت ، با از بین رفتن قرارداد اجاره ، از بین نخواهد رفت . و فقط با فسخ یا فوت یا سفاهت ، ویا دیوانگی وکیل یا موکل از بین خواهد رفت زیرا وکالت عقدی جایز است . ( انحلال تابع آن نظامات خاص آن قرارداد است )

( کاری با قرارداد اصلی نداریم )

فرض ضامن و وثیقه : از بین می رود مثل شرط نتیجه

اگر شرط فعل حقوقی ، دادن ضامن یا رهن برای پرداخت دین همان قرارداد باشد ، سپس قرارداد ، از بین برود ، ضمانت یا وثیقه نیز از بین خواهد رفت .

زیرا ضمانت یا وثیقه جهت تنضیم پرداخت بدهی قرارداد می باشد . و با از بین رفتن دین ، تضمین نیز از بین خواهد رفت . مثلا ضمن عقد اجاره که مستاجر برای پرداخت اجاره بها ، مبلغ ۵۰ میلیون بدهکار شده است ، بر او شرط شده که ضامنی جهت پرداخت اجاره بها ، و یا وثیقه ای ، برای تضمین پرداخت آن بدهد .

سپس قرارداد اصلی که اجاره بود ، به دلیلی مانند فسخ از بین برود . با این موضوع وثیقه یا ضمانت نیز از بین خواهد رفت . ( همان عقود تبعی هستند )اگر شرط فعل حقوقی انجام شده ، عمل حقوقی رایگانی باشد و قرارداد اصلی بهم بخورد ، مشروط له باید معادل نفع رایگانی که برده به مشروط علیه بپرازد . مثل ابراء

مثلا ضمن عقد بیع خودرو [، فروشنده بر خریدار ، شرط کرده که خریدار ، فلان بدهکارش را از پرداخت بدهی ۱۰ میلیونی ، ابراء نماید ، یا اینکه خریدار فلان کتاب را به او ببخشد ، یا فلان زمین را بر فروشنده و فرزندان او وقف کند . این شرط فعل حقوقی اجرا گردید ه ، سپس قرارداد بیع خودرو بهم خورده است . در این حالت خریدار برای گرفتن ارزش مالی که به رایگان از دارایی اش رفته ، به فروشنده ، رجوع می کند ، و آن را پس می گیرد .

اگر شرط فعل به صورت عدم انجام کار باشد ( چه مادی چه حقوقی ) با انحلال قرارداد شرط هم از بین می رود ، مثل اینکه ، ضمن عقد بیع زمین ، فروشنده بر خریدار ، شرط نماید ، که در زمین خریداری شده ، بیش از سه طبقه ساختمان سازی نماید ، یا آن زمین را به مدت یک سال نزد بانک به وثیقه نگذارد ، یا فلان بدهکارش را از پراخت بدهی ، ابراء نماید ، و مانند آن ، سپس قرارداد اصلی بهم بخورد ، شرط نیز از بین خواهد رفت . و دیگر می توان آن کار را ممنوعه انجام داد .

مبحث شروط خیلی مهم بود .

( ایقاعات فوری اگر فضولی واقع شوند باطل هستند نه غیر نافذ )

نویسنده : کارشناس حقوقی ، لیلا عبادی

 

برگرفته از مجموعه مقالات تیم وکلای موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد لطفا در صورت سوال در مورد این مطلب و یا نیاز به مشاوره حقوقی با موسسه حقوقی حامی در تماس باشید.